زیپو كالا: ممنوعیت كاشت برنج در استان های غیرشمالی تكرار تجربه شكست خورده طرح نكاشت است و اجرای چنین طرح هایی منجر به واردات بی رویه وتغییر كاربری خیلی از زمین های زراعی می گردد.
به گزارش زیپو كالا به نقل از مهر، ممنوعیت كشت برنج در استان های غیر شمالی كه سال ۹۳ از جانب وزارت جهاد كشاورزی به منظور مدیریت مصرف آب، عنوان شد مورد انتقاد خیلی از كارشناسان و تولیدكنندگان قرار گرفت، چون كه آنان معتقد بودند این طرح نمی تواند راهكار مناسبی برای مدیریت آب باشد ضمن اینكه اشتغال و معیشت كشاورزان را با مشكلات جدی مواجه خواهد كرد؛ بعدها مسئولان وزارت جهاد كشاورزی اعلام نمودند كشت برنج ممنوع نشده بلكه این وزارت خانه از كشت آن جز در دو استان گیلان و مازندران حمایت نخواهد كرد. با این وجود اجرای این طرح طی سالیان بعد چندان با موفقیت همراه نبود چون كه محصول جایگزین مناسبی برای كشت به كشاورزان معرفی نشد و آنان ترجیح دادند به كشت برنج كه محصول اقتصادی تری است ادامه دهند، به اعتقاد خیلی از كارشناسان عدم مطالعه و بررسی كافی در این زمینه از جانب مسئولان مربوطه منجر به ایجاد چنین چالش هایی شده است و چنین طرح هایی نه تنها نمی تواند نتایج دلخواه را به دنبال داشته باشد بلكه منجر به ایجاد مشكلات بیشتری هم می گردد.
در همین زمینه فرزاد نیكپندار در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح كرد: مبحث ممنوعیت كاشت برنج در استانهای غیرشمالی كه از اوایل امسال از جانب وزارت جهاد كشاورزی مطرح شده، مصادقی از پاك كردن صورت مسئله به جای حل آن است. اجرای چنین طرح هایی بدون فراهم كردن پیش نیازها و زیرساختهای لازم می تواند منجر به تغییر كاربری اراضی و افزایش واردات برنج شود.
وی با اشاره به اینكه مبحث ممنوعیت كشت برنج در استانهای غیرشمالی از اوایل امسال در كشور مطرح شده و بدون هیچگونه پشتوانه مطالعاتی و علمی در حال اجرایی شدن است، اظهار داشت: این مورد از ابعاد مختلفی قابل بحث و بررسی است و نخستین مساله مهم در این رابطه شیوه مدیریتی مسئولین وزارت جهاد كشاورزی است؛ به صورتی كه همواره تلاش دارند شیوه ها و ایده هایی را مطرح و عملیاتی سازند كه زحمت چندانی برای خودشان نداشته باشد. پیشتر طرح نكاشت به بهانه مدیریت بحران آب، در بعضی مناطق كشور مطرح شده بود و در بعضی مناطق همچون اراضی زراعی دریاچه ارومیه عملیاتی شد اما از آنجایی كه بدون پشتوانه كارشناسی بود شكست خورد.
این كارشناس حوزه كشاورزی عنوان كرد: حالا در همان خط سیر گذشته و بدون انجام هیچ گونه كار كارشناسی، ممنوعیت كشت برنج در استانهای غیرشمالی مطرح گردیده است. پیشنهاد چنین طرح هایی بی گمان منجر به واردات بی رویه برنج و تغییر كاربری خیلی از زمین های زراعی استان های غیر شمالی خواهد شد.
ممنوعیت كشت برنج منجر به افزایش واردات آن خواهد شد
نیكپندار با اشاره به اینكه مسئله دوم جایگاه ویژه برنج در تامین نیاز غذایی جمعیت كشور است، افزود: برنج بعنوان یك غذای راهبردی در امنیت غذایی كشور جایگاه ویژه ای دارد و اختلال در تولید و تامین آن می تواند بحران ساز باشد. هم اكنون نیاز كشور به برنج حدود ۲.۹ میلیون تن در سال است كه ۲.۴ میلیون تن از آن در داخل كشور تولید و ۵۰۰ هزار تن از محل واردات تأمین می گردد. این میزان هم با جایگزینی ارقام جدید و الگوی كشت مناسب می تواند به صفر برسد و در این محصول راهبردی خودكفا شویم.
وی خاطرنشان كرد: با پیاده كردن طرح ممنوعیت كشت برنج در استانهای غیرشمالی بیش از ۱۲۰ هزار هكتار از اراضی كشت برنج تعطیل و بیش از ۵۰۰ هزار تن از تولید داخلی این محصول كاسته خواهد شد و این به مفهوم افزایش واردات این محصول است.
این كارشناس حوزه كشاورزی افزود: به علت سود فراوان واردات این محصول در سالهای اخیر برخی سودجویان به هر وسیله ای می خواهند مسیر واردات آن را هموار كنند ولی در اغلب مواقع با برخورد قاطع وزیر جهاد كشاورزی موفق نشده بودند، حالا با ممنوعیت كشت برنج در استانهای غیرشمالی عملاً وابسته به واردات این محصول خواهیم شد و چه بسا دولت به منظور تامین امنیت غذایی مجبور به اختصاص ارز یارانه ای برای واردات این محصول شود.
طرح ممنوعیت كشت برنج پشتوانه علمی و عملیاتی ندارد
نیكپندار افزود: ضعف بعدی این طرح اعلام ممنوعیت كاشت بدون فراهم كردن زیرساختها است، اساساً تغییر در الگوی كشت نیاز به زیرساختهایی دارد كه فراهم كردن آن امكان دارد چندین سال طول بكشد.
وی اضافه كرد: جالب است كه ابتدا طرح ممنوعیت را به اجرا می گذارند و بعد خبر از كوشش برای تدوین برنامه الگوی جایگزین كشت برنج در این استانها می دهند در حالیكه مطالعات الگوی جایگزین از چند سال پیش از اجرای طرح باید انجام و حتی زیرساختهای پیاده سازی آن همچون ترویج، آموزش، تهیه ماشین آلات، تنظیم بازار و صنایع مربوطه هم فراهم می شد؛ سپس طرح ممنوعیت كشت را مطرح می كردند. باتوجه به اینكه وزارت جهاد كشاورزی شكست جایگزینی كشت چغندر قند به جای سیب زمینی در استان اردبیل را بدون فراهم كردن زیرساختها تجربه كرده بود.
این كارشناس حوزه كشاورزی افزود: با عنایت به تجربه استان اردبیل، عدم عرضه الگوی جایگزین و عدم فراهم سازی زیرساختهای آن در نهایت می تواند منجر به شكست طرح مذكور شود و یا اینكه كشاورزان به سمت كشت محصولاتی سوق پیدا می كنند كه در امنیت غذایی كشور جایگاه خاصی نداشته و همینطور دارای بازارهای شكننده هستند. (از جمله كشت توت فرنگی كه توسط برخی رسانه ها سفارش شده است).
نیكپندار افزود: در صورتیكه وزارت جهاد كشاورزی اصرار بر این طرح داشته باشد بهتر است در تدوین الگوی جایگزین نیازهای غذایی استراتژیك كشور در نظر گرفته شود و محصولاتی برای كشت جایگزین پیشنهاد شود كه عمدتاً با استفاده از واردات تامین می شود و برای امنیت غذایی كشور راهبردی است.
وی اضافه كرد: بعنوان مثال سویا یكی از محصولاتی است كه علاوه بر استحصال روغن، می تواند تامین كننده كنجاله مورد نیاز دام و طیور هم باشد، هم اكنون عمده سویای مورد نیاز كشور با استفاده از واردات تامین می شود و تحریم واردات این محصول یا هر گونه اختلال در واردات آن می تواند برای كشور چالش برانگیز باشد، كه نمونه های آن را در چند سال اخیر در صنعت طیور كشور مشاهده كرده ایم. در صورتیكه این محصول در اراضی شالیزارهای غیرشمالی توسعه پیدا نماید تا حدی در تامین این محصول استراتژیك خودكفا خواهیم شد ضمن اینكه محصول سویا یك محصول كم آب بر هم محسوب می شود.
مدیریت آب با ممنوعیت و تعطیل كردن كشاورزی حاصل نمی شود
نیكپندار اظهار داشت: به نظر رویكرد بهتر آن بود كه وزارت جهاد كشاورزی به جای اعلام ممنوعیت كشت و تعطیل كردن تولید غذا و معیشت كشاورزان، در جهت مدیریت منابع آبی مبادرت به آموزش كشاورزان جهت صرفه جویی آب می كرد؛ امروزه در سطح دنیا روشهایی برای كشت برنج توسعه یافته است كه مصرف آب را تا چهار برابر كاهش می دهد، در كنار این مورد می شد سیاستهای تنبیهی برای كشاورزان پرمصرف اعمال كرد.
وی افزود: این رویكرد در نهایت منجر به فرهنگسازی در جهت كاهش مصرف آب حتی در استانهای شمالی می شد. ولی در طرح فعلی تعطیل كردن كشت برنج در استانهای غیرشمالی مطرح است در حالیكه به ارتقاء بهره وری آب در استانهای شمالی اهمیتی داده نشده است.
نیكپندار اضافه كرد: پیگیری چنین طرحهایی كه نهایتاً منجر به تعطیل كردن تولید و كشاورزی می شود می تواند تبعات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد، وابسته كردن كشور به واردات غذا، آن هم در چنین شرایطی كه كشور با تحریمهای همه جانبه مواجه بوده و همینطور محدودیتهای ارزی هم دارد، یكی از تبعات سنگین چنین طرحهای غیركارشناسانه ای است.
وی افزود: تعطیلی كشاورزی، معیشت هزاران خانوار را با مشكل مواجه می سازد كه مهاجرت از روستاها و افزایش حاشیه نشینی شهری و تبعات فرهنگی ناشی از آن، از نتایج چنین طرحهایی می تواند باشد. ازاین رو لازم است مسئولان وزارت جهاد كشاورزی پیش از اعلام و اجرای هر طرحی ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و امنیتی آن را مورد مطالعه قرار دهند تا اتخاذ رویكردهای اشتباه در حل مشكلات مدیریتی آبی كشور منجر به بحرانهایی خودساخته نشود.
